البته در جهان علم و فناوری ماجرا انگار فرق می‌کند. برای خیلی از دانشمندان و تلاشگران این عرصه، گاهی رسیدن به موفقیت، بدون یک یا چند شکست درست و حسابی، اصلاً قابل تصور نیست. مثل شرکت «اسپیس ایکس» که یک روز پیش از نوشتن این مطلب، موشک «استارشیپ»اش، وسط زمین و آسمان و جلو چشم علاقه‌مندان و سازندگانش ترکید!
۵ میلیارد دلار
اسم علمی‌اش که شما آن را با تجهیزات نظامی و جنگی اشتباه نگیرید «پرتابگر» است ولی با اجازه‌تان، ما تا آخر مطلب از همان عنوان «موشک» خودمان برای این غول ۱۲۰ متری و ۵هزار تُنی استفاده می‌کنیم. مجموعه موشک و فضاپیمایی که شرکت «اسپیس ایکس» متعلق به آقای ایلان ماسک از سال۲۰۱۲ ساخت آن را با نمونه‌های کوچک و آزمایشی «استارهاپر» شروع کرده بود، امروز بیشتر به نام «استارشیپ» شناخته می‌شود. البته ایلان ماسک از سال۲۰۰۷ به سرش زده و اعلام هم کرده بود که قرار است روی سفر به مریخ سرمایه‌گذاری کند. تحقیقات و کارهای سال۲۰۱۲ هم مقدمه و آغاز تلاش‌هایی بود که امروزه و پس از چند مرحله به «استارشیپ» و موشک‌هایی که با موتورهای معروف به «رپتور» به فضا پرتاب می‌شوند، رسیده است.
استارشیپ که می‌گویند تا امروز حدود ۵میلیارد دلار هزینه را بلعیده، قرار است یک وسیله حمل‌ونقل بین سیاره‌ای باشد و با بردن بارهای ۱۰۰ تا ۱۵۰ تنی به ماه و مریخ، کم‌کم امکان گردشگری فضایی و بردن مسافر به فضا را هم فراهم کند. آن طور که برخی از منابع نوشته‌اند در این طرح قرار بوده از سال۲۰۲۲ عملیات ارسال محموله به مریخ شروع شود، سفینه نخست که تجهیزات لازم برای سکونت انسان در مریخ را با خود حمل می‌کند در سال۲۰۲۳ روی مریخ بنشیند، در همین سال اولین مسافران یعنی «یوساکو مائزاوا» میلیاردر ژاپنی که ۱۰۰ میلیون دلار هم پیش‌پیش به اسپیس ایکس پرداخت کرده به همراه رفقایش به فضا پرتاب شده، اطراف ماه گشتی بزنند و برگردند.
اسم علمی‌اش که شما آن را با تجهیزات نظامی و جنگی اشتباه نگیرید «پرتابگر» است ولی با اجازه‌تان، ما تا آخر مطلب از همان عنوان «موشک» خودمان برای این غول ۱۲۰ متری و ۵هزار تُنی استفاده می‌کنیم. مجموعه موشک و فضاپیمایی که شرکت «اسپیس ایکس» متعلق به آقای ایلان ماسک از سال۲۰۱۲ ساخت آن را با نمونه‌های کوچک و آزمایشی «استارهاپر» شروع کرده بود، امروز بیشتر به نام «استارشیپ» شناخته می‌شود. البته ایلان ماسک از سال۲۰۰۷ به سرش زده و اعلام هم کرده بود که قرار است روی سفر به مریخ سرمایه‌گذاری کند. تحقیقات و کارهای سال۲۰۱۲ هم مقدمه و آغاز تلاش‌هایی بود که امروزه و پس از چند مرحله به «استارشیپ» و موشک‌هایی که با موتورهای معروف به «رپتور» به فضا پرتاب می‌شوند، رسیده است.
استارشیپ که می‌گویند تا امروز حدود ۵میلیارد دلار هزینه را بلعیده، قرار است یک وسیله حمل‌ونقل بین سیاره‌ای باشد و با بردن بارهای ۱۰۰ تا ۱۵۰ تنی به ماه و مریخ، کم‌کم امکان گردشگری فضایی و بردن مسافر به فضا را هم فراهم کند. آن طور که برخی از منابع نوشته‌اند در این طرح قرار بوده از سال۲۰۲۲ عملیات ارسال محموله به مریخ شروع شود، سفینه نخست که تجهیزات لازم برای سکونت انسان در مریخ را با خود حمل می‌کند در سال۲۰۲۳ روی مریخ بنشیند، در همین سال اولین مسافران یعنی «یوساکو مائزاوا» میلیاردر ژاپنی که ۱۰۰ میلیون دلار هم پیش‌پیش به اسپیس ایکس پرداخت کرده به همراه رفقایش به فضا پرتاب شده، اطراف ماه گشتی بزنند و برگردند.
سال ۲۰۲۴ یک یا دو فضانورد به مریخ اعزام و سال ۲۰۲۵ به زمین بازگردانده شوند. سال ۲۰۲۸ اولین پایگاه فضایی در مریخ ساخته شود و سال ۲۰۳۰ هم روی مریخ یک شهر کامل فضایی بسازند. ایلان ماسک پیش‌بینی کرده بود با ساخت این شهر بشود حداقل یک میلیون نفر را با بلیت‌های تک سفره ۲۰۰ هزار دلاری به مریخ فرستاد تا در آنجا زندگی کنند. قیمت بلیت برای برگشتشان هم لابد به قیمت روز بازار تورهای فضایی بستگی خواهد داشت!
مقدمه چندم پیروزی؟
با این همه حساب و کتاب تا امروز اما خیلی از پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها محقق نشده است. «استارشیپ» و برخی نمونه‌های اولیه‌اش در پنج پرتاب موفق آزمایشی سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ در حدود ۱۵۰ متر از زمین فاصله گرفته و نهایتاً ۴۷ ثانیه در آسمان چرخیده و با موفقیت فرود آمده‌اند! موشک ششم و هفتم هم بعد از اینکه بیشتر از ۱۲ کیلومتر بالا رفته و ۶دقیقه یا بیشتر در آسمان بوده‌اند در برگشت و فرود شکست خورده و منهدم شده‌اند. در سال۲۰۲۱ هم سه پرتاب موفق دیگر تا ۱۰ کیلومتری انجام شده که دو مورد فرود ناموفق و یک مورد فرود موفق را به دنبال داشته است.
اوایل امسال هم اگر یادتان باشد «استارشیپ» با سروصدای زیاد به فضا پرتاب شد، البته چند ثانیه قبل از پرتاب، کل عملیات برای مدتی لغو شد و بعد از عیب‌یابی موشک از زمین بلند شد، بیشتر از چهار دقیقه پرواز کرد، ۳۹ کیلومتر از زمین دور شد اما هنگام جدا شدن بخش پایینی، به دلیل نقص فنی و از کار افتادن برخی تجهیزات، در نهایت منفجر شد و سالم به زمین برنگشت. دو شب پیش استارشیپ دوباره به فضا پرتاب شد. شاید فیلمش را دیده باشید که موشک غول‌پیکر، سنگین و با طمأنینه، میان دود و بخار و آتش از زمین برمی‌خیزد، یکباره اوج می‌گیرد، نمایشگر سرعت تا بیشتر از ۵۰۰ کیلومتر را پایین تصویر نشان می‌دهد، یک لحظه تصویر شادمان کارکنان پایگاه فضایی دیده می‌شود، دوربین دوباره رد موشک را دنبال می‌کند، نقطه روشنی که از انتهایش تشعشع خوش‌رنگی بیرون می‌زند و بخار آب که آسمان را خط می‌اندازد و کم کم شکل ابر می‌شود...زمان‌سنج روی تصویر ۷ دقیقه را رد می‌کند... ۷دقیقه... ۸ دقیقه ... استارشیپ باید به ۱۵۰ کیلومتری زمین رسیده باشد...۸ دقیقه و ۴۷ ثانیه .... و بوم‌م‌م‌م... . خبرگزاری‌ها روز بعد می‌نویسند، براساس اطلاعیه شرکت «اسپیس ایکس» عملیات جداسازی دو بخش سفینه به‌موقع انجام شده اما پس از جدایی قسمت پایینی، به دلیل نقص فنی انفجار رخ داده است! دفعه قبل یا یکی از دفعاتی که کار موشک فضایی به انفجار کشید این شرکت اعلام کرد به دلیل مشکلات پیش آمده در کنترل فضاپیما، آن را عمداً منفجر کرده‌اند که سقوطش سانحه دیگری را رقم نزند. ایلان ماسک و متخصصانش هم معمولاً پس از شکست‌های این شکلی، گفته‌اند تا همین‌جا هم مثلاً موشکمان موفق شده ۱۵۰ متر را بالا برود، یعنی ما موفق می‌شویم!
این جمله تقریباً به معنی «شکست مقدمه پیروزی است» ولی نمی‌دانم چرا آدم را یاد جمله معروف بعضی از گزارشگران ورزشی می‌اندازد که پس از شکست‌های ناباورانه و غافلگیرانه ورزشکارانمان، چند بار تأکید می‌کنند که: این شکست چیزی از ارزش‌هایمان کم نمی‌کند! در عالم علم و تلاش‌های علمی البته که شکست‌ها هم قابل پیش‌بینی هستند، هم می‌توانند مقدمه پیروزی بعدی باشند و هم چیزی از ارزش‌های ما کم نکنند.
در ماجرای «استارشیپ» اما وقتی پای بیزینس و گردشگری فضایی وسط می‌آید معلوم می‌شود که ایلان ماسک و شرکتش فقط کشته‌مرده علم و ترقی‌های فناورانه نیستند. سایر سرمایه و سرمایه‌داران هم وقتی پشتیبان و حامی مالی چنین طرح‌هایی می‌شوند معلوم است که عاشق چشم و ابروی علم و دانش نیستند و به سود هم فکر می‌کنند. با این حساب تکلیف عبارت «شکست مقدمه پیروزی است» یا «این شکست چیزی از ارزش‌های ما کم نمی‌کند» مشخص شد. یعنی اگرچه ممکن است شکست دوباره در طرح پرتاب «استارشیپ» مقدمه پیروزی بعدی و رسیدن کشتی فضایی ایلان ماسک به مریخ باشد، اما با هزینه‌های سنگین این طرح، رقابت در عرصه تجاری و اقتصادی، پایین آمدن ارزش سهام و... فعلاً خیلی هم از ارزش‌های اقتصادی شرکت اسپیس ایکس کم شده است... که آن را هم لابد وقتی گردشگری فضایی و سفر به مریخ راه بیفتد، ایلان ماسک از گرده مشتری‌هایش بیرون می‌کشد!
خبرنگار: مجید تربت‌زاده
مقدمه چندم پیروزی؟
با این همه حساب و کتاب تا امروز اما خیلی از پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها محقق نشده است. «استارشیپ» و برخی نمونه‌های اولیه‌اش در پنج پرتاب موفق آزمایشی سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ در حدود ۱۵۰ متر از زمین فاصله گرفته و نهایتاً ۴۷ ثانیه در آسمان چرخیده و با موفقیت فرود آمده‌اند! موشک ششم و هفتم هم بعد از اینکه بیشتر از ۱۲ کیلومتر بالا رفته و ۶دقیقه یا بیشتر در آسمان بوده‌اند در برگشت و فرود شکست خورده و منهدم شده‌اند. در سال۲۰۲۱ هم سه پرتاب موفق دیگر تا ۱۰ کیلومتری انجام شده که دو مورد فرود ناموفق و یک مورد فرود موفق را به دنبال داشته است.
اوایل امسال هم اگر یادتان باشد «استارشیپ» با سروصدای زیاد به فضا پرتاب شد، البته چند ثانیه قبل از پرتاب، کل عملیات برای مدتی لغو شد و بعد از عیب‌یابی موشک از زمین بلند شد، بیشتر از چهار دقیقه پرواز کرد، ۳۹ کیلومتر از زمین دور شد اما هنگام جدا شدن بخش پایینی، به دلیل نقص فنی و از کار افتادن برخی تجهیزات، در نهایت منفجر شد و سالم به زمین برنگشت. دو شب پیش استارشیپ دوباره به فضا پرتاب شد. شاید فیلمش را دیده باشید که موشک غول‌پیکر، سنگین و با طمأنینه، میان دود و بخار و آتش از زمین برمی‌خیزد، یکباره اوج می‌گیرد، نمایشگر سرعت تا بیشتر از ۵۰۰ کیلومتر را پایین تصویر نشان می‌دهد، یک لحظه تصویر شادمان کارکنان پایگاه فضایی دیده می‌شود، دوربین دوباره رد موشک را دنبال می‌کند، نقطه روشنی که از انتهایش تشعشع خوش‌رنگی بیرون می‌زند و بخار آب که آسمان را خط می‌اندازد و کم کم شکل ابر می‌شود...زمان‌سنج روی تصویر ۷ دقیقه را رد می‌کند... ۷دقیقه... ۸ دقیقه ... استارشیپ باید به ۱۵۰ کیلومتری زمین رسیده باشد...۸ دقیقه و ۴۷ ثانیه .... و بوم‌م‌م‌م... . خبرگزاری‌ها روز بعد می‌نویسند، براساس اطلاعیه شرکت «اسپیس ایکس» عملیات جداسازی دو بخش سفینه به‌موقع انجام شده اما پس از جدایی قسمت پایینی، به دلیل نقص فنی انفجار رخ داده است! دفعه قبل یا یکی از دفعاتی که کار موشک فضایی به انفجار کشید این شرکت اعلام کرد به دلیل مشکلات پیش آمده در کنترل فضاپیما، آن را عمداً منفجر کرده‌اند که سقوطش سانحه دیگری را رقم نزند. ایلان ماسک و متخصصانش هم معمولاً پس از شکست‌های این شکلی، گفته‌اند تا همین‌جا هم مثلاً موشکمان موفق شده ۱۵۰ متر را بالا برود، یعنی ما موفق می‌شویم!
این جمله تقریباً به معنی «شکست مقدمه پیروزی است» ولی نمی‌دانم چرا آدم را یاد جمله معروف بعضی از گزارشگران ورزشی می‌اندازد که پس از شکست‌های ناباورانه و غافلگیرانه ورزشکارانمان، چند بار تأکید می‌کنند که: این شکست چیزی از ارزش‌هایمان کم نمی‌کند! در عالم علم و تلاش‌های علمی البته که شکست‌ها هم قابل پیش‌بینی هستند، هم می‌توانند مقدمه پیروزی بعدی باشند و هم چیزی از ارزش‌های ما کم نکنند.
در ماجرای «استارشیپ» اما وقتی پای بیزینس و گردشگری فضایی وسط می‌آید معلوم می‌شود که ایلان ماسک و شرکتش فقط کشته‌مرده علم و ترقی‌های فناورانه نیستند. سایر سرمایه و سرمایه‌داران هم وقتی پشتیبان و حامی مالی چنین طرح‌هایی می‌شوند معلوم است که عاشق چشم و ابروی علم و دانش نیستند و به سود هم فکر می‌کنند. با این حساب تکلیف عبارت «شکست مقدمه پیروزی است» یا «این شکست چیزی از ارزش‌های ما کم نمی‌کند» مشخص شد. یعنی اگرچه ممکن است شکست دوباره در طرح پرتاب «استارشیپ» مقدمه پیروزی بعدی و رسیدن کشتی فضایی ایلان ماسک به مریخ باشد، اما با هزینه‌های سنگین این طرح، رقابت در عرصه تجاری و اقتصادی، پایین آمدن ارزش سهام و... فعلاً خیلی هم از ارزش‌های اقتصادی شرکت اسپیس ایکس کم شده است... که آن را هم لابد وقتی گردشگری فضایی و سفر به مریخ راه بیفتد، ایلان ماسک از گرده مشتری‌هایش بیرون می‌کشد!
خبرنگار: مجید تربت‌زاده
نظر شما